Goossens sr. laat zijn licht schijnen over waarden en cultuur

.

De Morgen, zaterdag 31 januari

De taaie vooroordelen over Allah in het Avondland

Paul Goossens, Europajournalist en voormalig hoofdredacteur van deze krant,
vindt het opinieonderzoek over de islam in Vlaanderen nogal arrogant.

Bijna de helft van de Vlaamse kiezers heeft een uitermate negatieve opvatting over de islam en de moslims. Maar liefst 46 procent is van mening dat de islam geen bijdrage kan leveren aan de Europese cultuur. Amper 18 procent denkt dat dat wel het geval is. Nog meer kiezers (48 procent) vinden dat de islamitische waarden een bedreiging zijn voor Europa. Dat bleek deze week uit een onderzoek van het Instituut voor Sociaal en Politiek Opinieonderzoek van de KU Leuven. Paul Goossens richt zijn pijlen op het onderzoek zelf: 'Het is niet omdat je opiniepeilingen simpel moet houden dat je om het even wat op papier moet zetten.'

Ooit werd de Vlaamse kiezer verweten dat hij over weinig een mening had. Brave volgzaamheid, zo werd verteld, was zijn grootste deugd en ultieme wijsheid. Die tijd is al lang voorbij. In navolging van zoveel bekende Vlamingen grossiert de assertieve kiezer nu ook in uitgesproken meningen en rake standpunten. Hoe ingewikkeld ook, de onbekende Vlaming draait er zijn hand niet voor om en ventileert een opinie. Europese cultuur? Islamitische waarden? U zegt het maar. Het Instituut voor Sociaal en Politiek Opinieonderzoek (Ispo) van de KU Leuven confronteerde meer dan duizend Vlaamse kiezers met enkele stereotiepe clichés over de islam. Het resultaat mag er zijn. Zo meent maar liefst 46 procent dat de islam geen bijdrage aan de Europese cultuur kan leveren en bijna 50 procent kwam tot het inzicht dat de islamitische waarden een bedreiging voor Europa zijn. Vlaanderen op zijn smalst?

Schokkend? Vele politici vinden van wel. Mieke Vogels dringt alvast op een breed debat over normen en waarden aan, terwijl Caroline Gennez het betreurenswaardige, maar begrijpelijke cijfers noemt. Voor bevoegd minister Marino Keulen zijn het intrigerende resultaten en hij wil er graag meer over weten. Ondertussen wil hij wel kwijt dat vooral de negatieve beeldvorming in de media de achterdocht tegen de islam voedt. Opmerkelijk en bevreemdend is dat niemand de clichés zelf op de korrel neemt. Daar is nochtans reden toe. Het is niet omdat je opiniepeilingen simpel moet houden dat je om het even wat op papier moet zetten. De stelling "de islam kan iets bijdragen aan de Europese cultuur" klinkt misschien neutraal, redelijk en goed bedoeld, maar ze is wel een gedrocht van een standpunt. Onjuist, dom en nogal arrogant.

Hoe ongaarne sommigen het ook horen, de islam leverde al een bijdrage aan de Europese cultuur. Wie de behoefte voelt om naar de wortels van de Europese cultuur te graven, komt niet alleen bij hellenisme, jodendom, christendom en verlichting terecht, maar ook bij de islam. In het Andalusië van de donkerste middeleeuwen bouwden de erven van de profeet niet alleen een wondermooie moskee, ze koesterden en conserveerden ook Aristoteles en andere klassieke auteurs. Zo werd de islamitisch-Arabische beschaving het belangrijkste doorgeefluik voor de kennis van de klassieken.

Illusie

Daarbovenop kwam nog een flinke scheut Indiase, Joodse en Chinese kennis. Heel Europa werd er beter en slimmer van. De wijsgeer Averroes was eeuwen vooruit op zijn tijd. Al in de twaalfde eeuw schreef hij dat er geen conflict tussen godsdienst en filosofie was. In tegenstelling tot wat het Ipso suggereert, is de islam geen vreemd lichaam. Het leverde mee de bouwstenen van de Europese cultuur. Het is niet omdat de behoeders van het Avondland het daar oneens mee zijn dat dit historische feit onder het tapijt moet verdwijnen.

Door de islam volledig buiten de Europese cultuur te plaatsen, wordt de illusie van een homogeen Europa versterkt. Die illusie is niet alleen grondig fout, ze staat ook haaks op het hele Europese project. Het Europese mirakel om van vijanden vrienden te maken werd maar mogelijk door de erkenning van en het respect voor het tegendeel van homogeniteit. Diversiteit dus. Of een homogeen Europa ooit bestond, kan worden betwijfeld. Zeker is dat het nooit zal bestaan, tenzij als Europa zichzelf nog eens vernietigt. Hoe verder Europa uitdijt, hoe groter de diversiteit zal zijn, want de nieuwe talen, culturen, religies en naties moeten een zitje rond de Europese tafel krijgen. Ook de islam dus. Niet alleen omwille van het gestolde verleden en de toekomstige lidstaten Turkije, Kosovo en Albanië, maar ook omdat de islam zich definitief in de Europese lidstaten heeft gesetteld.

In Frankrijk is het de op een na grootste godsdienst, goed voor om en bij 5 miljoen moslims. In Duitsland zijn het er meer dan 3 miljoen, vooral van Turkse origine. Samen zijn alle Europese moslims goed voor een middelgrote EU-lidstaat. Op hun beurt geven de moslims de Europese cultuur mee vorm en behoren ze tot de constituerende delen van die cultuur. Overigens zijn die miljoenen Europese moslims niet langer migranten, ze zijn nu volwaardige Europese medeburgers.

Ze behoren bijgevolg tot het Europese, maar evengoed het Vlaamse wij. Maar toch, ondanks hun goede kennis van de lokale taal, worden ze zelden als volwaardige Vlaming, Belg of Europeaan aanzien. Ze blijven de 'anderen', want in eerste instantie moslims. Alsof hun identiteit volledig door de religie wordt gedetermineerd en alsof ze allemaal met een fundamentalistische interpretatie van de islam sympathiseren. Hoe uitzichtloos en destructief zo'n vernauwing op basis van identiteit is, deed Amin Maalouf in zijn onvolprezen essay Moorddadige identiteiten (1989) haarfijn uit de doeken.

"Als het erop aankomt", zo luidt een andere stelling van het Leuvens onderzoeksinstituut, "keren islamitische landen zich tegen Europa." Die stelling wordt door 62 procent van de Vlaamse kiezers onderschreven. Echt verwonderlijk is dat niet. Het is een taai vooroordeel dat de Europese islam systematisch door Arabische machtscentra wordt gemanipuleerd en nauwelijks autonomie heeft. Ook dat is fout. De vraag dringt zich dan ook op of het verstandig is om zo'n betwistbaar geopolitiek standpunt in een enquête over waarden en culturen binnen te loodsen.

Soms heb je de indruk dat de discussie over de joods-christelijke cultuur en identiteit van Europa er vooral op gericht is om de tegenstellingen met de Europese islam op scherp te stellen. Alsof de identiteit van het Avondland alleen nog gered en gedefinieerd kan worden door een botsing van de beschavingen. Is het misschien daarom dat de Europese diplomatie in Gaza en omstreken Israël nooit durft terug te fluiten of te sanctioneren?

__________________

Google Advertenties
250 vragen over de islam
Islam voor varkens, apen, ezels en andere beesten.€12,50 op selexyz.nl
www.selexyz.nl/pages/search

.

Sinardet haalt het onderste uit de lade

.

De Standaard, donderdag 29 januari 2009

LICHTPUNT
Het beeld was opmerkelijk, al zou het dat niet mogen zijn.

Maandagavond, op de stille wake aan het kinderdagverblijf in Dendermonde, tekenden niet enkel Vlaamse, maar ook Franstalige politici present. De delegatie van de federale regering bestond onder meer uit de drie Franstalige vicepremiers: Didier Reynders, Laurette Onkelinx en Joëlle Milquet. Zelfs de Brusselse, Waalse en Franse Gemeenschapsregering waren vertegenwoordigd met de ministers-presidenten Charles Picqué en Rudy Demotte en de minister voor Kinderwelzijn en Jeugdhulp Catherine Fonck.
In essentie geen opmerkelijk beeld, want politieke vertegenwoordigers, en bij uitstek ministers, vervullen ook een symbolische rol. Een eerste minister en zijn regering belichamen het gehele land, een beetje zoals de driekleur. Met hun aanwezigheid in Dendermonde betuigden ze niet louter hun persoonlijke respect en medeleven met de slachtoffers en nabestaanden, maar ook dat van de ganse 'natie'. Ministers-presidenten vervullen eenzelfde rol voor hun gewest of gemeenschap, burgemeesters voor hun stad of gemeente.
In de Belgische context wordt dat beeld wel opmerkelijk, want we zijn gewend dat politici zich enkel tot hun 'publieke opinie' richten: de Vlaamse of de Franstalige. Dat is niet volstrekt onlogisch wanneer die politici tot deelregeringen behoren, maar we kijken er ook niet meer van op als het gaat om federale regeringsleden en gekozenen waarvan de Grondwet nochtans verwacht dat ze de hele natie vertegenwoordigen.
Hier waren het echter niet in de eerste plaats de politici, dan wel de gruwelijke feiten die de taalgrens overstegen. Ze beroerden de Vlaamse én Franstalige publieke opinie, kortom de Belgische publieke opinie.
Getuige daarvan onder meer de taalgrensoverschrijdende media-aandacht.
Van vrijdagmiddag tot dinsdagavond, opende elk tv-journaal op RTBF en RTL-TVI met een blok items over Dendermonde. Op zondagmiddag spraken de Franstalige tv-debatten over niets anders. En ook de Franstalige pers kwam dagenlang bladzijden tekort om over de moorden te berichten.
Een berichtgeving die ook inhoudelijk sterk leek op de Vlaamse. Ook Franstalige media kenden excessen en breidden eindeloos voort op speculaties om vervolgens enkele kritische noten bij dat alles te plaatsen. Ook uit Franstalige fora en lezersbrieven stegen gingen stemmen op voor draconische veiligheidsmaatregelen of het herinvoeren van de doodstraf, om ze vervolgens terecht als onmenselijk en onwenselijk te bestempelen.
Daarmee was de berichtgeving aan beide kanten van de taalgrens al even voorspelbaar.
Zegt dit niet vooral iets over de ingebakken sensatiezucht van in een commercieel systeem opererende media? Mogelijks. Maar in Nederland of Frankrijk werken media niet fundamenteel anders en daar was de aandacht voor het drama toch beduidend lager. Geografisch ligt Dendermonde nochtans dichter bij de Nederlandse staatsgrens dan bij de Belgische taalgrens. En Brussel is ongeveer even ver verwijderd als Nederland.
De nieuwswaarde van schokkende gebeurtenissen als in Dendermonde houdt niet op aan de taalgrens, maar voor een groot deel nog wel aan de landsgrens. Ze groeien zo uit tot nationale gebeurtenissen en scheppen een gevoel, of minstens de illusie, van nationale verbondenheid. Dat geldt in twee richtingen, zoals bijvoorbeeld bleek bij de moord op de Luikse meisjes Stacy en Nathalie, enkele jaren geleden al evenzeer goed voor nationale beroering.
Grote criminele feiten (maar ook economisch of sportnieuws) creëren dus een nationale publieke ruimte, terwijl politici daar veel minder toe in staat lijken. Behalve als die feiten dus niet enkel de taalgrens maar ook hen overstijgen en ze dat zoals maandagavond symbolisch benadrukken.
Dat het Dendermondse drama meteen een nationaal karakter krijgt is op zichzelf al opmerkelijk, want het wordt niet meteen in de hand gewerkt door een aantal structurele eigenschappen van dit land. Ons op taalbasis opgesplitst politiek en mediasysteem, om maar iets te noemen. Niet dat hier, wars van institutionele grenzen, een soort primordiaal Belgisch volksgevoel tot uiting komt. De staat maakt immers de natie en niet omgekeerd. Maar de natie die werd gevormd door de Belgische staat (en door de voorafgaande gemeenschappelijke geschiedenis van de Zuidelijke Nederlanden), lijkt zich vaak meer te handhaven dan het cliché van een op alle vlakken uiteenvallend land doet vermoeden.
Die nationale solidariteit sluit overigens andere vormen van verbondenheid niet uit: lokaal, provinciaal, regionaal, Europees, mondiaal.
Al valt het met die laatste twee nog wat tegen. De premier haalde de paradox al aan: hoe mondialer de wereld, hoe lokaler de berichtgeving. Onze emoties en verontwaardiging zijn soms van een pijnlijke selectiviteit.
Maar mogen we precies daarom niet minstens een minuscuul lichtpunt zien in hoe de verbondenheid van de voorbije dagen - hoe relatief en op sommige punten bediscussieerbaar ze ook moge zijn - alvast van Aarlen tot Zeebrugge enkele vaak als ondoorlatend gepercipieerde grenzen wist te overstijgen?



Dave Sinardet is politicoloog aan de UA en gastprofessor aan de Facultés Universitaires Saint-Louis in Brussel.
Bruggen bouwen verschijnt tweewekelijks op donderdag.

Aristoteles kwam uit Damascus

.

De Standaard, dinsdag 27 januari 2009

Aristoteles kwam uit Damascus

MOHAMED RIDOUANI

Uit het onderzoek van het Instituut voor Sociaal en Politiek Opinieonderzoek (Ispo) van KU Leuven blijkt dat 48 procent van de ondervraagde Vlamingen vindt dat de islamitische waarden een bedreiging zijn voor Europa. Ik voel me als 'allochtoon', schepen van diversiteit in Leuven en ondervoorzitter van de Sociaal-Liberale Partij SLP, zeer nauw betrokken bij de problematiek. Laat me alvast beginnen met een positieve kijk: ik stel vast dat toch 52 procent van de Vlamingen een positieve houding heeft en niet meteen een bedreiging ziet in de islam. Maar dit betekent zeker niet dat ik geneigd ben de maatschappelijke stress rond islam onder de mat te vegen. Integendeel zelfs.

Al in 732 versloeg de Frankische hofmeier Karel Martel het islamitische leger nabij de Franse stad Poitiers, in 1492 was er de bloedige herovering van Granada en Cordoba en in 1683 was er het beleg van Wenen. De inzet was altijd duidelijk: hou de islam buiten Europa. De historische argwaan van Europa tegenover de islam verdrukt in grote mate de positieve bijdragen van de islam op vlak van onder meer wiskunde, filosofie en kunst. Zonder overdrijven mag je stellen dat de islamcultuur de schakel is tussen de Romeinse beschaving en de Verlichting. Eén sprekend voorbeeld: de geschriften van Aristoteles zijn via een Arabische vertaling tot in het christelijke Europa geraakt.

De culturele kloof tussen Europeanen en moslims is op die manier historisch gegroeid en vandaag nog lang niet weggewerkt. Nochtans, wie de basiswaarden van de islam en het christendom naast elkaar legt, kan niet anders dan vaststellen dat er filosofisch heel wat overeenkomsten zijn. Waarom is er dan zoveel wantrouwen en onbegrip in de Vlaamse dorpsstraat? 9/11 ongetwijfeld, en de daaruit volgende internationale gelijkschakeling van terreur met islam. Maar volgens mij is er dichter bij huis ook een schrijnend gebrek aan interactie. Simpel gezegd: we leven naast elkaar. Op een straatfeest proeven we graag van de gerechten van onze Marokkaanse buurman. We zijn zelfs geweldig geïnteresseerd in het recept en hebben bewondering voor zijn kookkunsten. Maar zijn we ook op één of andere manier geïnteresseerd in de dagelijkse zorgen van onze allochtone buurman? Ik vrees van niet. Maar ik haast me om te beweren dat het omgekeerde helaas ook waar is.

Het is hoogtijd dat we meer verbondenheid creëren die verder gaat dan het banale thee-en-couscous-gebeuren. Een gevoel van samenhorigheid waaraan elke gemeenschap zich kan spiegelen en optrekken. Openheid is de lange weg die we daarbij moeten bewandelen. Openheid van beide kanten wel te verstaan. Als president Obama oproept om ramen en deuren te openen voor de signalen vanuit de moslimwereld kunnen wij toch onze oogkleppen niet opzetten? Autochtone Vlamingen moeten bovendien beseffen dat ze de realiteit niet kunnen ontkennen: allochtone moslims zijn en blijven hier. We hebben geen andere optie dan te leren samenleven. Nog meer allochtone werkkrachten zijn trouwens noodzakelijk om onze economie te laten groeien en onze welvaart op peil te houden. Het bestrijden van kansarmoede en een gedifferentieerd integratiebeleid zijn belangrijke sleutels. De Vlaamse moslims, vooral van Turkse en Marokkaanse origine, zijn immers duidelijk een kansarme groep. Vandaag haalt slechts 50 procent van de jongeren een diploma en leeft 55 procent onder de armoedegrens. Verder investeren in onderwijskansen is dus de opdracht.

De openheid moet zich niet alleen tot gedachten en woorden beperken. De openheid waar ik voor pleit is een genuanceerd verhaal van het zorgen voor gelijke kansen enerzijds en vragen en belonen van inzet anderzijds. Maar dat kan je alleen als je de noden van elke doelgroep afzonderlijk bekijkt. De noden van nieuwe migranten (zijnde taalopleiding en werk) zijn in geen geval te vergelijken met de uitdagingen van tweede en derde generatie allochtone jongeren, geboren en getogen Vlamingen (zijnde onderwijsachterstand en identiteit).

Tot slot nog een kleine suggestie voor Ispo. Misschien kunnen jullie een aanvullend onderzoek publiceren. Maar vraag dan eens aan moslims wat zij van de Vlaamse waarden vinden. Alvast een eerste stap naar meer openheid. Ik garandeer het Ispo een verrassend, maar bijzonder leerrijk resultaat.

Mohamed Ridouani (SLP) is schepen van Diversiteit in Leuven.

.