Quality Controlled !

Het gebeurt iedereen wel eens: je hebt een schitterende gedachte maar je weet die niet kernachtig onder woorden te brengen. Iets dergelijks moet een kleine twee en een half duizend jaar geleden zelfs Aristoteles zijn overkomen, want die grote man debiteerde toen plots en geheel ongevraagd een nogal duistere uitspraak, die wij ondertussen allemaal kennen: Kwaliteit is geen toneel. Het is een gewoonte. Ik trof hem toevallig aan op de Nederlandse site adviesovermanagement, waar dat citaat helemaal bovenaan prijkt.

Deze site richt zich enkel tot een select deelpubliek. De kleine man, met zijn confectiepakkie an uit het oude cabaretliedje heeft er weinig te zoeken, want hij is op maat gesneden voor decision makers en managers, mensen dus die over weinig tijd beschikken en steeds maar voort moeten maken. In hun jachtige bestaan, kan ik mij inbeelden, voelen deze lui vaak speciale noden die gewone stervelingen weer niet hebben. Zo wordt er nu en dan een stimulerend woord van hen verwacht, en dat ligt niet altijd gereed, en zij hebben niemand om op terug te vallen want het is eenzaam aan de top.
Een gevoel van verlatenheid wellicht, vergelijkbaar misschien met wat je voelt als je ergens landt, en je bagage blijkt op een ander vliegtuig te zitten. Op zulke momenten is een kant-en-klaar aangereikte gedachte, een frisse inval aanlokkelijk.
En net dat heeft advies-over-management.nl te bieden.

Toen ik echter uit curiositeit op die site begon te lezen en daar zag staan: Kwaliteit is geen toneel. Het is een gewoonte (hun eerste citaat zoals gezegd) rook ik meteen onraad, want dat klonk zo raar uit de mond van Aristoteles. Ik zocht een beetje op Google om de plaats te vinden waar Aristoteles dat gezegd mocht hebben, maar vond niets. Mijn zoekvernuft botste als het ware op een muur.

Gelukkig viel mij op dat moment een methode in die in de wetenschap wel eens haar nut bewijst, en die ook politiemensen en wellicht zelfs de mensen van de binnenlandse veiligheid al eens aanwenden als zij op een verdacht dood lijk botsen. Wij spreken hier over de methode der retrograde analyse, ook aan schaakspelers niet onbekend maar dat zou ons te ver voeren. Het komt hierop neer: op hoeveel manieren kan een bepaalde, ongewone situatie zijn ontstaan? En wat is de meest waarschijnlijke, of misschien zelfs noodzakelijke en dus enige manier?
Ik besloot nu om de bewuste zin retrograde naar het Engels te vertalen, immers de managementstaal bij uitstek, en googlede vervolgens verder met de termen “quality”, “theatre”, “habit” en vanzelfsprekend “Aristotle”. Ook dat leverde niets nuttigs op, al heeft Aristoteles wel een en ander verteld over theater.

Bijna in wanhoop begon ik mijn zoektermen nu geleidelijk te vervangen door “excellence”, “virtue”, “to act”, “acting” en aanverwante. En ja, plots had ik het: www.mikrosapoplous.gr, met daar de hele Ethica Nicomachea van Aristoteles.
Ons interesseert voor het moment Biblion II.
Helaas bleek nu dat de mensen van adviesovermanagement.nl het Grieks wellicht helemaal niet, en het Engels niet goed hadden gelezen of verstaan, en dus nog slechter hadden vertaald.
Ik moet bijgevolg iedereen afraden om van die site nog gebruik te maken.

Aristoteles hééft het in zijn Ethica, Biblion II namelijk niet over toneel of over kwaliteit, maar wel over het deugdzaam menselijk handelen. Eén van zijn beweringen is bijvoorbeeld dat je niet tot iemands deugdzaamheid kunt besluiten, nadat je hem één keer een deugdzame daad hebt zien stellen. Hij geeft volgend voorbeeld niet, maar dat doet er niets van af: ook een doortrapte boef kan een keer een drenkeling uit het water halen zonder daarom een deugdzaam mens te worden.

Je kunt iemand pas deugdzaam noemen, zegt Aristoteles verder, als hij puur uit gewoonte deugdzaam handelt, een kwestie van opvoeding of dril dus, niet zozeer van aanleg …  ἡ δ᾽ἠθικὴ ἐξ ἔθους περιγίνεται (hè d’èthikè ex ethous periginetai) .…terwijl deugdzaam handelen voortkomt uit gewoonte.

Marc Vanfraechem

.