Idem per idem

.

De Standaard

Opinie
maandag 25 februari 2008

.

SOLIDARITEIT

Ik wil graag geloven dat de mens van nature goed is, maar in zijn auto verliest hij die aanleg onmiddellijk. De twee dagen smogalarm van vorige week vervullen mij nog steeds met afschuw. Omdat het één grote demonstratie was van mateloos egoïsme. De auto is een perfect alibi om dat egoïsme in alle anonimiteit te laten zien. Wandelend door de openbare ruimte, zonder carrosserie, doen de meeste mensen alsof ze sociale wezens zijn, want egoïsme siert niemand, maar op de weg, zonder naam en gezicht, tonen ze hun ware zelf.
Vorige week leek de Apocalyps weer eens nabij. Andermaal prachtig weer, een staalblauwe hemel en windstil, maar het was helemaal niet gezond om buiten te zijn. Is de opwarming van de aarde niet even fataal als een ziekte met de dood tot gevolg?
Ik had gedacht dat na de hype rond milieuproblematiek mensen hun gedrag vanzelf zouden veranderen. Niet dus.
Wat maandag en dinsdag aan 130 km per uur aan mij voorbij racete? Een doorsnee van de samenleving: moeders met kinderen op de achterbank, mannen in pak, oma's alleen onderweg. Al die stofdeeltjes in de lucht konden hen blijkbaar niets schelen. Een volkswagenbusje met 'eco waterzuiveringsinstallaties' haalde me aan topsnelheid in, en daarna een busje waarop in antroposofische letters 'moeder Aarde' geschreven stond.
Iedereen meent een reden te hebben om zich niet aan het smogalarm te houden, en hoe meer mensen dat menen, hoe meer mensen zonder na te denken volgen. De massa is zo godvergeten gedachteloos. Men voelt zich misschien verbonden met elkaar omdat men de regels gezamenlijk aan de laars lapt, zoals vroeger op school. Wat een infantiel verzet.
Ook als je geen dichter bent, zou je kunnen bedenken dat de lucht die we inademen ons allen bindt. Zuurstof is het meest universele principe, een levensvoorwaarde. Als de verontreiniging daarvan niet leidt tot solidariteit, wat dan wel? Samen de wereld naar de knoppen helpen, dat lijkt wat de weggebruikers bindt.
In de politiek is het begrip solidariteit omstreden. Enerzijds meent men dat solidariteit de cohesie van een samenleving bevordert, doordat zij de gemeenschapszin stimuleert. Anderzijds wordt wel eens gesteld dat door overwegingen van solidariteit de autonomie van de mens geweld wordt aangedaan; in die visie zou hij juist zijn beslissingen altijd op persoonlijke gronden moeten nemen. Beleeft de mens die met 130 km alle smogalarms negeert zijn autonomie? Is egoïsme een loflied op de individualiteit?
Een optimistische professor beweerde zaterdag in deze krant dat het hoopgevend is dat wat betreft de opwarming van de aarde het mondiale inzicht groeit dat we allen tezamen in hetzelfde bad zitten en dat we er samen iets aan moeten doen. Ook de Amerikanen en Chinezen beginnen dat nu in te zien. Daar groeit volgens de professor stilaan een kosmopolitisch wereldbeeld. Wat heeft mondiaal inzicht voor zin als geen individu wil meewerken?
Op de radio wordt tijdens het smogalarm geroepen waar de snelheidscontroles precies plaatsvinden. Ik word er niet goed van. Radio 1 nog wel. Wij zullen jullie vertellen waar jullie op het gaspedaal moeten drukken. Die stofdeeltjes maken geen moer uit. Ik verafschuw die massale domheid, dat defaitisme.
Dat ze zich niet kapot schamen om mij toeterend van de weg te drukken omdat ik negentig rijd. Die afwezigheid van schaamte is voor mij het bewijs dat mensen in auto's hun menselijkheid verliezen. Zo'n vrouw met zonnebril op en telefoon aan haar oor, met drie schattige kinderen op de achterbank schiet voorbij, heeft ze wel eens ergens over nagedacht?
Aan 90 km per uur voel ik me een naïeveling die nog in sprookjes gelooft. Maar liever dat dan cynisch zijn.
Ik zou voor een absolute nultolerantie zijn. Overal flitspalen zetten en snelheidsovertreders bij smogalarm extra zwaar beboeten. Niet om mensen te betuttelen, maar simpelweg om het milieu te sparen. Mensen die weigeren verantwoordelijkheid te nemen moeten met strenge hand worden opgevoed. En met het opgestreken geld van die smogboetes kunnen we investeren in een gezond milieu. Smogdagen zouden dagen van solidariteit zijn, van inkeer. In het beste geval worden smogalarmdagen in de toekomst pure folklore. Ze zullen ons herinneren aan een keerpunt in de geschiedenis. Het punt waarop de mensheid met zijn vervuiling is gestopt. Een internationale feestdag dus eigenlijk.
Zolang dat niet het geval is blijf ik voortaan met smogalarm liever thuis. Niet zozeer om het milieu te sparen, maar om me niet te hoeven ergeren aan al die egoïsten op de weg.

Oscar van den Boogaard is schrijver. 'De man op de maandag' verschijnt wekelijks op maandag.