Aan Herman en de rest: politiek is het mooiste vak ter wereld

De Morgen, 30 dec.

Björn Soenens leidt het VRT-journaal en is VS-watcher op radio en tv. Hij vraagt blije politici met groot talent en wilde plannen.

Laken, kwart voor acht, zondagavond. Herman Van Rompuy, 61 jaar, rijdt het kasteel van Laken binnen. Dichtgeknepen oogjes, een ontevreden, verbeten trekje om de mond. Niet blij. Een man geroepen door de plicht. Van Rompuy, straks premier, maar niet van harte. Dat is, eind 2008, politiek in het koninkrijk België volgens Björn Soenens. Hij wil het anders: 'Zoek actief naar een nieuwe generatie politici. Ze mogen oud of jong zijn, maar moeten wel goesting hebben.'

'Elke actie, elk initiatief ter bevordering van het maatschappelijke leven." Dat is de klassieke definitie van politiek. Het is de beschrijving van de weg naar geluk. Maar wie doet nog mee? We krijgen een regeringsleider, Herman Van Rompuy, die er met lange tanden aan begint. Eigenlijk niet wil, geen goesting heeft. Niemand wil nog premier worden. Hoe kan dat nu toch? In de VS voeren ze twee jaar lang strijd om het land te mogen leiden, zelfs in tijden van diepe crisis. En hier? Waarom moeten oudgedienden de zaak redden? Het lijkt wel het einde van de geschiedenis. Niemand wil nog. Is dat niet de schaamte voorbij?

Politiek is wellicht het mooiste vak ter wereld. Samen met de journalistiek, die dat vak mag beschrijven en becommentariëren. De samenleving vorm geven, honderden problemen opsporen en oplossen. Politiek is het leven zelf. Politiek moet oorlogen afwenden, ieders boterham veiligstellen, een verzekering bieden tegen rampen en onheil. Politiek legt wegen aan naar geluk. Politiek is een vorm van filantropie, zou essayist Theodore Dalrymple schrijven.

Ligt het aan ons onderwijs? Gaat het in de lessen weleens over de rauwe schoonheid van politiek? Over rechtvaardigheid, over de verdeling en herverdeling van de rijkdom? Over gelijke kansen, over de troost van een sterke schouder die de zwakkeren ondersteunt? Over dromen van geluk en een beter leven? Of is het portret van de politiek alleen nog een beeld van ruziemakers, postjesjagers en verwende halftalenten op een vierkante kilometer rond het Brusselse Warandepark? Politiek moet de maatschappij verlichten, niet pervers amuseren met achterklap en ruzie tussen ego's.

Nee, politiek moet weer gaan over dat schitterende ongeluk: de georganiseerde botsing van meningen en opinies. Wie wil er nog op een kieslijst gaan staan? Rekruteer politici niet meer op pensenkermissen of burgemeesterbals. Vinden we daar de grote talenten, de expertise, de vakkennis? Ik denk het niet. Zoek actief naar een nieuwe generatie politici. Ze mogen oud of jong zijn. Maar ze moeten wel goesting hebben. Schuim scholen af, schakel headhunters in, informeer bij bedrijven en universiteiten, laat uw netwerken in actie komen, maar laat favoritisme achterwege. Hak de lange armen af. Kijk niet naar rang of stand. Breng al die rookies samen, huur de Heizelpaleizen af. Breng al die verschillende overtuigingen tien dagen lang, of langer, samen: laat ze botsen, these en antithese. Haal ze eruit, de redenaarstalenten, de creatievelingen, en geef ze vervolgens een eerbare plek op een stembiljet.

Laat de media hun werk doen. Kom naar buiten en laat u door volk en journalisten testen. Beantwoord alle mogelijke vragen. Doe zonder angst mee aan programma's à la L'heure de vérité op de Franse televisie: een spervuur van vragen, en ja, het mag ergens over gaan. Informeer de burger. Over het hoe en wat, over het waar en waarom. Wees ambitieus, smijt u! Kweek talenten, kweek ze al van in de lagere school. Voer een vak 'politiek in. Maak van de politiek weer een blije bedoening, geen ver-van-mijn-bedshow, maar het leven zelf: extreem luid en ongelooflijk dichtbij.

Weg met de foertstemmen
Natuurlijk is politiek vaak zeer complex. Maar: leg het uit, politicus. Overstijg het web van intriges. Dat is uw verdomde plicht. U zult het zien, de mensen zullen weer luisteren en kijken. Ze zullen er weer warm van worden. Zien dat politiek weer over hen gaat. Vertel een verhaal, altijd een verhaal. Zoals de oud-Amerikaanse president en founding father John Quincy Adams ooit zei: "Whoever tells the best story wins." Populisme, maar in de juiste betekenis: beroer het volk, schets een project. Geen loze kreten, maar verhalen met inhoud, verhalen die kloppen en controleerbaar zijn. Daarom hebben we Obama's nodig in dit land. Mensen met een verhaal, mensen met ideeën, mensen die warm maken, ontroeren met hun wilde plannen, mensen die het gevoel geven dat keuzes er echt toe doen. Broze en onstuimige geesten. Geesten die ons in beweging brengen, begeesteren. Zoek ze, rekruteer ze.

En als onze systemen en oplossingen versleten zijn, neem dan een wit blad en begin opnieuw. Nu zit de klad erin. De artrose zit al in een vergevorderd stadium. Doe er iets aan. Begin opnieuw. Maak van de komende verkiezingen een feest. Laat alle enthousiastelingen die ons rillingen van opwinding bezorgen, zich aanmelden. Profiel: zij die van politiek hun roeping willen maken en de samenleving vorm willen geven. Laat ze hun missie vertellen. Weg met de antipolitiek, weg met de foertstemmen.

Nieuwe generatie: wees concreet. Vertel hoe u de pensioenen zult betalen, hoe u de sociale zekerheid zult herdenken, hoe de toekomst eruit zal zien, hoe u zult afbreken en heropbouwen. Debatteren op alle fronten is uw opdracht: in het parlement, op de radio, op tv, in krant en weekblad. Schrijf heldere vrije tribunes over uw en andermans beleid, uit uw vrije mening in schitterende speeches, in een duidelijk beleid.

Kies de juiste mensen bij de vorming van een regering, kijk over het muurtje, over de partijgrens heen. Vul uw regering niet per se met verkozen politici. Kies mensen met veel expertise, met de juiste deskundigheid. De juiste m/v met talent. Ook daar kan Obama weer een voorbeeld zijn: de juiste experts op de juiste plaats, een explosie van talent, mensen met naam en faam. Alleen zo brengt u het vertrouwen terug.

Bedrijf geen politique politicienne in duistere achterkamertjes. Doe aan eerlijk en helder bestuur. Straal kracht en optimisme uit. Sluit een New Deal af met uw bevolking. Creëer een emotionele band met uw kiezers. Wees niet bang om te blunderen of de bal eens mis te slaan. U bent mens onder de mensen. Maar geef tenminste uw feilbaarheid toe. Alleen pausen noemen zich onfeilbaar. Maak eenvoudige wetten die iedereen verstaat.

Schaf onduidelijke wetten af. Discussieer vooraf in eigen gelederen en kom dan pas naar buiten met heldere communicatie. Laat uw kiezers niet achter met een kutgevoel: "'t Zijn allemaal ruziestokers en zakkenvullers."

Denk na over de groeiende versnippering. Te veel partijtjes. Slecht voor de helderheid van de boodschap. Maak grote blokken, van traditionele gezinspartijen tot sociaaldemocratische olijfboomcoalities. Zorg dat er een duidelijke keuze is. En binnen die grote blokken: e pluribus unum. Eenheid in verscheidenheid. Grote blokken en duidelijke scores bij verkiezingen zullen het regeren een stuk makkelijker maken en de kiezer minder bedriegen met coalities die hij of zij niet heeft gewild. Het zal de debatten scherper maken en de antipolitiek wellicht een halt toeroepen.

Lanceer al eens een gewaagd idee, want op de rand van de afgrond groeien de mooiste bloemen. Toon dus uw visie, leg ze uit, dag na dag, jaar in jaar uit. U zult zien, het respect voor de politicus zal terugkeren. En houd de zaken alsjeblieft helder. Een politicus die werk maakt van zijn vak moet niet in raden van bestuur gaan zitten van grote bedrijven, of voorzitter willen zijn van een grote bank. Concentreer u op uw hoofdtaak: voer beleid en reis vervolgens rond, leg het uit. Het is tijd. Martin Luther King noemde dat "the fierce urgency of now". Actie is nodig, nu. En denk eraan: wie een krachtig verhaal vertelt, wint altijd. Waar wacht u nog op?