.
Geert Van Istendael is in paniek en we zullen het geweten hebben: 'De sluier is onderdrukking. Machistische onderdrukking.' Voorts hebben ook 'jonge Belgen' van 'progressieve, linkse overtuiging' boter op hun hoofd, omdat ze, 'onnozel als ze zijn', de hoofddoek verdedigen. Echt opvallend is vooral dat Van Istendael zich er in zijn stuk 'Het masker van de dwang' (DS 23 augustus) op onmiskenbaar dwingende wijze toe beperkt problemen aan te kaarten en tegenstellingen op de spits te drijven, zonder zelfs maar een begin van een oplossing aan te dragen. Hij hanteert een uitgesproken verdeelstrategie: de islam en de Europese seculiere democratie worden als vreemde en voor eeuwig onverzoenbare blokken tegenover elkaar geplaatst. En op jammerlijk paternalistische wijze zet hij zichzelf en een deel van zijn generatie tegenover de 'naïeve, hoogopgeleide, zichzelf als links en progressief inschattende' jonge Belgen voor wie er 'geen enkel excuus' bestaat als ze niet tegen de sluier ten strijde trekken. Tja, wie klinkt hier als een dwingeland?
Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat Van Istendaels stuk evenveel, zoniet meer, zegt over zijn blijkbaar traumatiserende opvoeding door katholieke nonnen als over de door hem zo verafschuwde sluier. In elk geval vind ik in zijn cassante tekst niets dat ook maar in de verste verte lijkt op een pragmatische bijdrage tot een gezamenlijke toekomst voor mensen en gemeenschappen met verschillende culturele en religieuze achtergronden, die wel allemaal Brusselaar en/of Belg zijn en 'gedoemd' om met elkaar samen te leven.
Ik zou me zonder twijfel aangesproken moeten voelen door Van Istendaels stuk. Ik ben immers hoogopgeleid, beschouw mezelf als progressief en voel niet de minste behoefte om van de Brusselse daken te schreeuwen dat de hoofddoek altijd weer voor vrouwenonderdrukking zorgt in deze stad. Ik denk echter dat we vandaag belangrijker kopzorgen hebben in Brussel: gelijke kansen, goed onderwijs, werkelijk participatieve democratie, een minder giftige internationale context. Misschien zou het nuttiger zijn dat we ons boos maken en vragen stellen over de 20 procent werklozen en over het feit dat een Brusselaar op de vijf onder de armoedegrens leeft? En over het feit dat de meeste van die armen wonen in wijken met veel allochtonen die het nog altijd heel veel moeilijker hebben om aan een job te geraken? En is het niet bedroevend dat deze stad nog altijd de speelbal blijft van kortzichtige Vlaamse én Franstalige nationalisten die nog steeds niet door hebben dat zowat de helft van de Brusselse bevolking van allochtone origine is, terwijl die realiteit helemaal niet weerspiegeld wordt in de achterhaalde politieke structuren en beslissingsmechanismen?
Ten slotte maak ik me zeker zorgen over rabiaat onverzoenlijke opiniestukken waarin de islam wordt beschouwd als een fremdkörper dat volledig buiten en zelfs haaks op onze Europese traditie staat en dat eigenlijk altijd fundamentalistisch van aard is. En waarin de emancipatorische realisaties en groeikansen van jonge Belgische moslims niet alleen straal genegeerd worden, maar eigenlijk gewoon ontkend. Alsof de islam niet al sinds de 7de eeuw deel uitmaakt van onze Europese traditie, maar handig uit de meeste geschiedenisboeken is weggegomd. Alsof die islam geen verschillende stromingen kent en alsof het geloof van zeer vele moslims in Europa niet net zo goed gekleurd is door ons Europese samenlevingsmodel als dat van vele - maar zeker niet alle - katholieken. Alsof emancipatiegolven niet op de eerste plaats in beweging komen door opbouwende kritiek en contestatie van binnenuit, veel meer dan door onverbiddelijke criticasters aan de zijlijn.
Het is mijn voorrecht dat ik in mijn job geregeld in contact kom met jonge Belgen van Maghrebijnse afkomst, van wie sommigen gelovige moslims zijn, en anderen niet. Maar, ook al zijn ze dan niet in Frankrijk opgegroeid, geëmancipeerde, onafhankelijke en kritische geesten zijn het allemaal. Heeft Van Istendael ooit al een genuanceerd gesprek over de hoofddoek gevoerd met de vrij briljante KUL-sociologe Nadia Fadil, die niet moet onderdoen voor de door hem verafgode Rachida Dati? Heeft hij al eens van gedachten gewisseld met filosoof Tarik Fraihi en met UG-docent Sami Zemni over de zin en onzin van een 'Europese Islam'? Heeft hij al eens meegemaakt hoe Brussels stand-up comedian Sam Touzani na zijn voorstellingen harde gesprekken met bepaalde jongeren uit zijn gemeenschap aangaat, zonder hen ooit in het gezicht te hoeven smijten dat ze machistische onderdrukkers zijn? Die termen gebruik je enkel als je zogenaamde emancipatorische pleidooi de verborgen agenda maskeert dat je eigenlijk wil dat elke constructieve dialoog stopt.
Vrijzinnigen, katholieken, moslims en vele anderen kunnen niet anders dan in onze grote steden samenleven, of ze het nu willen of niet, zoals dat al heel lang het geval is. Daar is een gezonde dosis zelfkritiek voor nodig en open - en zonodig harde - dialoog. Uiteraard moet de scheiding van kerk en staat gevrijwaard blijven, ook al is het zeker niet alleen het legitieme en door Van Istendael aanbeden Franse model dat daartoe de garantie biedt. Maar het heeft geen enkele zin dat we onze tijd verliezen met symbooldiscussies, gebetonneerde standpunten en paternalistische retoriek die de clash of civilizations als een onvermijdelijke self-fulfilling prophesy over ons afroepen.
Alle respect voor Van Istendael, maar van een intellectueel van zijn kaliber had ik in een complexe en uitdagende stad als Brussel een visie verwacht die ons vooruit helpt en liefst ook een beetje dichter bij elkaar brengt. Het is best mogelijk dat we als jonge Belgen wel eens naïef uit de hoek komen en van de dialoog met voorgaande generaties valt er meestal iets op te steken. Maar de onverzoenlijke betweterigheid die andersdenkenden als 'onnozel' afschrijft en de moslims in onze steden en ons land als fremdkörper afschildert en hun aan de gang zijnde emancipatie niet steunt maar negeert, helpt ons geen meter vooruit. Na jaren in Brussel vind ik de hoofddoek allesbehalve 'exotisch' en heb ik geen enkele behoefte hem militant te verdedigen. Daarnaast levert het me in Brussel vandaag evenmin iets op om er rabiaat tegen te zijn. Eigenlijk kan die hoofddoek me gestolen worden. En de fatwa's tegen die hoofddoek van bange intellectuelen die ons een angstpsychose willen aanpraten al evenzeer. Nee, niet alle moslima's met hoofddoek zijn vandaag onderdrukte vrouwen die geen eigen keuzes kunnen maken. Het is niet aan die bange intellectuelen om agressief te roepen dat die hoofddoek uit het straatbeeld moet. En ja, er is plaats voor de islam in Europa, al was het maar omdat die er altijd geweest is. Wie de islam telkens weer herleidt tot de hoofddoek en bij die hoofddoek enkel aan 'machistische onderdrukking' kan denken, lijkt me zelf een dwingeland eerste klas.
Jan Goossens is artistiek leider van de KVS
.
.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten